بسم الله الرحمن الرحيم

متن تفسيري فضاي سوره کوثر

در مواجهه با سوره کوثر ممکن است برداشت اوليه همه اين باشد که اين سوره در شان انسانهاي معصومي چون ائمه اطهار سلام الله عليهم نازل شده باشد و رسيدن ما به چنين نعمتي امکان پذير نباشد، اما سوال مهم اين است که اگر قرآن براي هدايت بشر در همه اعصار نازل شده و يکي از معجزات اين کتاب آسماني سوره کوچک و مهم کوثر است، هدايت داشتن اين سوره براي ما چگونه خواهد بود؟

براي اينکه بتوانيم به خوبي به سوال فوق پاسخ دهيم و نسبت اين سوره را با هدايت بشر در تمام اعصار را روشن کنيم بايد فهم خوبي از فضاي سوره کوثر و تحليل دقيق عبارات کوتاه آن پيدا بکنيم. پس براي فهم بهتر فضاي سوره کوثر با توجه به کليد آن که کلمه کوثر مي‌باشد بايستي به بررسي پنج عنوان مفهوم کوثر، مصداق کوثر، موقعيت، وضعيت و نحوه موضع گيري و موفقيت و پيروزي بپردازيم.

1.      مفهوم کوثر:

از بررسي لفظ کوثر در کتب لغت به اين مطلب رسيديم که کوثر به معناي الکثير الخير يا خير کثير بود. بعد فهميديم که بين خير کثير و نعمت کثير تفاوت وجود دارد و مراد از کوثر کسي داراي نعمت کثير باشد نيست. در بررسي واژه خير به اين نتيجه رسيديم که به نسبت درست بين نعمت و عمل صاحب نعمت خير گفته ميشود و در مقابل به نسبت نادرست بين نعمت و عمل صاحب نعمت شر اطلاق ميشود.

پس براي کسي اطلاق کوثر به معناي خير کثير بايد بشود که نسبت درستي در بهربرداري از نعمتهاي در اختيارش با اعمالش برقرار کرده است ولو از لحاظ کمي نعمتهاي در دستش اندک باشد. حتي اين معناي در مصيبتها نيز معني پيدا ميکند که حتي صاحب کوثر از مصيبتهاي ظاهري نيز بهترين بهره را برميدارد.

پس با توجه به معنايي که براي کوثر از کتب لغت به دست آورديم کوثر مصداق خارجي که قابل مشاهده باشد ندارد و در واقع مصاديق کوثر را بايستي در زندگاني فرد صاحب کوثر و در نوع بهره برداريش از نعمتهاي در اختيارش و از وقايع زندگيش يافت کرد.

2.     مصداق کوثر:

با توجه به مطلبي که از معناي کوثر به دست آمد به اين نتيجه ميرسيم که مصداق کوثر به عنوان يک شي خارجي نيست که به صاحب کوثر که در اين سوره نفس مبارک پيامبر اسلام است داده شده باشد. در واقع مصداق کوثر را بايستي از زندگاني حضرت رسول و نحوه برخورد ايشان با مسائلي که برايشان ميگذشته است يافت کنيم.

به عنوان مثال ايشان در زندگاني خويش به ظاهر از نعمت پدر و مادر ساليان اندکي بهره مند بودند و يا در ابتداي نبوتشان تعداد اندکي به ايشان ايمان آوردند که اولين ايشان اميرالمومنين و حضرت خديجه بودند اما حضرت رسول از همين نعمتهاي به ظاهر اندک بهترين بهره ها را بردند به گونه اي که دين حق را براساس بهره درست گرفتن از همين ياران اندک جلو بردند و پايه هاي حکومت اسلامي را براساس آن بنا نهادند.

اين در حالي بود که دشمن ايشان از ثروت و نعمات و ياران بسياري برخوردار بود اما به هيچ وجه نتوانستند بهره مورد نظرشان را از اين نعمات به ظاهر زياد ببرند و به نتيجه دلخواه برسند.

پس بايد با دقت در زندگاني حضرت رسول و نحوه برخورد ايشان با نعمتها و امکاناتشان و حتي در مصيبتهايي که به ايشان وارد ميشد نحوه درست تعامل و بهره برداري ايشان از اين شرايط را دريافت کرد. همين بهره برداري درست از نعمتهاست که حضرت رسول را صاحب کوثر نموده است و دشمن او را ابتر.

3.     موقعيت:

ما انسانها هميشه زماني که به دارايي يا امکانات بسياري ميرسيم تصور ميکنيم که ديگر بهره هاي ما از آن امکانات بسيار خواهد شد و در واقع صاحب کوثر خواهيم شد و ديگر فعاليتهاي ما بي نتيجه و ابتر نخواهد ماند. پس ما در نگاه اوليه هميشه در بند فرا رسيدن موقعيتهاي خوب هستيم با به بيان خودماني گليممان را از آب بيرون بکشيم.

اما با توجه به مطالبي که از واژه کوثر براي ما روشن شد که صاحب کوثر کسي است که بهترين نسبت را بين رفتار خود با نعمتها برقرار کند آيا در بند موقعيتهاي خوب بودن براي اينکه اقدامي انجام بدهيم درست است؟

به نظر ميرسد صرف وجود داشتن موقعيت و نعمت کثير براي رسيدن به کوثر و نتيجه و دوام نعمت و بهره مهم نباشد، بلکه مهم اين است که من از نعمتهاي خويش ولو اندک باشد يا از مصيبتهايي که برايم پيش ميآيد چه بهره هايي را ميتوانستم ببرم. به بيان ديگر نسبت درست اعمال ما با نعمتها و بهره برداري از آنها به بهترين وجه و در راه حق مهمترين عامل براي رسيدن ما به کوثر و خير کثير است.

در مقابل ميبينيم کساني هستند که به ظاهر صاحب موقعيتهاي بسيار بهتر از ما هستند ولي دوامي براي اقدامات آنها ديده نميشود و به هر دري ميزنند ثمري براي آنها ندارد. کساني که از نعمتهاي خويش در راه مبارزه با حق استفاده ميکنند در واقع بدترين نسبت را بين اعمال و نعمتهايشان برقرار کرده اند و همين نسبت بد باعث شر شدن همين نعمتها براي ايشان خواهد شد.

موقعيت هايي که ممکن است براي ما در زندگي پيش بيايد اينچنين است:

شادي و غم، ثروت و فقر، امنيت و ترس، يار داشتن و تنهايي و مواردي ديگر از اين دست موقعيتهاي متضاد که بايستي ما به نحوه درست بهره برداي از آنها دست پيدا بکنيم.

4.     وضعيت و نحوه موضع گيري:

مهمترين موضع گيري براي بهره برداري از امکانات اين است که ابتدا ببينيم ما چه نيازهاي اساسي در زندگي داريم و بهترين موضع در برابر امکانات براي رسيدن به رشد چه چيزي هست؟

اگر ما در زندگي به شناخت دقيقي از خودمان و نيازهاي اساسي که براي رسيدن به رشد براي ما وجود دارد، برسيم بهتر ميتوانيم در شرايط مختلف زندگي چه در زمان دارايي و چه نداري به اين دريافت برسيم که بهترين موضع گيريمان بايد چه باشد.

در واقع اين شناخت عميق است که به ما کمک ميکند تا مواجه شدن با امکانات و نعمت در ما غرور و نخوت و سستي ايجاد نکند که اين امکانات زودگذر است و براي بهره برداري من داده شده تا نيازهاي رشدي خود را تامين کنم، و همينطور در مواجه شدن با مصيبت ها و ترس و کمبود امکانات نيز دچار نااميدي و نگراني نشوم که رشد وجودي من در همين سختي ديدن هاست.

نتيجه روشن چنين درکي از خويشتن و نيازهاي اساسي من براي رسيدن به رشد رسيدن به بهترين موضع گيري و اقدام در برابر موقعيتهاي مختلف زندگي است که باعث رسيدن من به خير کثير و کوثر در زندگي مي‌شود.

5.     موفقيت و پيروزي:

انساني که توانست در همه شرايط و حوادث زندگي و در زمان دارايي و در زمان نداري بهترين موضع را بگيرد و در واقع کوثر وجودي خويش را فعال کند پيروز همه ميدانهاي زندگي است، چرا که چنين فردي ديگر موقعيتهاي به وجود آمده و همينطور شرايط مصيبت و ترس و نداري امکانات را ديگر از دست نميدهد و در هر زمان و مکان و موقعيتي به دنبال اين است که خودش را به مقصد اصيلش که رشد وجوديش باشد نزديک کند و حتما چنين انساني در مقايسه با انسانهايي که نتوانسته اند به چنين موضعي برسند پيروز خواهد بود.

پس کوثر در وجود همه انسانها وجود دارد و فقط ما بايد با درک وجود خود و مقصدي که بايد به آن برسيم از تمام موقعيتهاي پيش رويمان بهترين استفاده را بکنيم و در اين بهره گيري است که فرد به خير کثير و موفقيت نائل ميشود. در رسيدن به خير کثير با اين تحليل از کوثر ديگر فرقي بين انسانها و موقعيتهاي مختلفشان وجود ندارد و رسيدن به کوثر در گرو نوع موضع گيري ايشان در شرايط مختلف زندگي خواهد بود.